Өглөөний цайны соёл түгээх санаачилга
-Багш, сурагчид “Өглөөний цайг өөртөө” төсөл хэрэгжүүлж байна-
Хүний эрүүл, зөв хооллолтын үндэс нь өглөөний цайгаа тогтмол уух гэдэг. Өглөөний цайгаа тогтмол ууснаар хүний бие дэх бодисын солилцоо эрчимжиж, цусан дахь сахрын хэмжээ тогтмол байж, дархлаа сайжирч, эрч хүчтэй байдгийг эрдэмтэд тогтоожээ. Тэгвэл сумандаа өглөөний цай уух соёлыг түгээж, багш, сурагчид хамтдаа хоол үйлдвэрлэл явуулж, сургууль орлого олж байгаа тухай шинэлэг санаачилгын тухай өгүүлье. Та хөдөөгийн сумын сургуулийн түүхийг уншаад “Сонирхолтой, хэрэгцээтэй төсөл байна” хэмээн дүгнэх биз ээ.
…Өвөрхангай аймаг. Богд сум. Ерөнхий боловсролын 1-р сургуулийн дотуур байрын цайны газар. Өглөөний цай бэлтгэх охид, хөвгүүд.
Сурагчид хачиртай талх, ороомог, лууван, бүхэл үрээр баяжуулсан будааны бөмбөлөг, кембаб, ногооны зутан шөл, жимсний салат, шүүс зэрэг өглөөний цайны бүтээгдэхүүнүүдийг мэргэжлийн тогоочдоос дутахгүй амт, чанартайгаар хурдан шаламгай бэлтгэнэ. Тэдэнд мэргэжлийн хоол зүйч нь хааяа зөвлөгөө өгч байгаа харагдана. Энэ бол багш, сурагчдын оролцоонд тулгуурласан “Өглөөний цайг өөртөө” төслийн ажлын нэг хэсэг нь юм. Үүний дараа эдгээр бүтээгдэхүүнээ савлаад сургууль дээр байгуулсан буфет рүү зөөж, зарж борлуулна. Харин сумын бусад байгууллагууд руу захиалгаар хүргэдэг байна. Богд сум 5600 гаруй хүн амтай, төрийн болон үйлчилгээний байгууллагууд, ерөнхий боловсролын хоёр ч сургуультай. Зах зээлийн багтаамжийн хувьд ч боломжийн. Өглөөний цай бэлтгэж байгаа сурагчдын нэг Б.Өсөх-Ирээдүй “Би 1-р сургуулийн 6б ангийн сурагч. Сайн дураараа ирж ажиллаад сар гаруй болж байна. Өдөр хичээлтэй болохоор 7 хоногт 3-4 удаа өглөө 9.30 цагаас ирж, 2 цаг орчим ажилладаг. Манай ээж тогооч мэргэжилтэй. Би хоол хийх дуртай. Энд төрөл бүрийг түргэн хоол бэлтгэж сурсан. Хүүхдүүд надаас чи яаж ийм гоё хоолнууд хийж сурсан юм бэ гэж асуудаг. Орцонд нь ордог хүнсний материалуудаа худалдаж аваад гэртээ хоол бэлтгэж, туршиж үзнэ. Манай ангийнхан хааяа ирж, буфетээр үйлчлүүлдэг” хэмээн ярилаа.
…Ерөнхий боловсролын 1-р сургуулийн түргэн хоолны буфет, ширээ сандал. Өглөөний цайгаа уухаар авч байгаа багш, сурагчид.
Хичээлийн завсарлагааны үеэр буфет үйлчлүүлэгч ихтэй байлаа. Өдөр бүр ийм байдаг гэнэ. Хүүхдүүд чанасан өндөг, хачиртай талхнаас эхлээд 2500 төгрөгийн үнэтэй кембаб гээд бүхий л төрлийн бүтээгдэхүүнээс худалдан авч байв. Зарим нь ширээнд сууж, зарим нь зогсох зуураа өглөөний цайгаа ууна. Түргэн хоолнууд баталгаатай, эрүүл, хямд үнэтэй, бас шинээрээ гарахаас гадна сургууль дотроосоо авч идээд, цагаа хэмнэх боломжтой гээд давуу тал олон. “Өглөөний цайг өөртөө” төслийг Хүүхдийг Ивээх Сангийн “Орон нутгийн өсвөр үеийнхэнд хувь хүний ур чадвар, энтрепренершип боловсрол олгох” төслөөс “Сургуульд суурилсан энтерпрайз” санаачилгын хүрээнд 122 сая төгрөгийн өртөг бүхий тоног төхөөрөмж, хэрэгслээр хангаж, аргазүйн дэмжлэг үзүүлж байгаа юм. Уг төслийг нээх үеэр ШУТИС-ийн Үйлдвэр технологийн сургуулийн дэргэдэх Шим тэжээл судлалын төвөөс сумын иргэд болон сурагчдад зохистой хооллолт, эрүүл мэнд, өглөөний цайны ач холбогдлын талаар танилцуулга хийж, бүтээгдэхүүний дээжийн үзэсгэлэн, амталгаа гаргасан нь хүмүүст эергээр нөлөөлж, 1-р сургуулийн төслийн энэхүү шинэлэг бөгөөд сонирхолтой санаачилгад сэтгэл ханамжтай байж, дэмжих итгэл үнэмшил төрүүлжээ. Богд сумын ерөнхий боловсролын 1-р сургуулийн захирал Л.Гантулга “Өглөөний цайгаа сургууль дээр буфетээр борлуулна. Мөн сумын албан байгууллагууд болон 2-р сургуульд хүргэж, үйлчилнэ. Өглөөний цайгаа сургуулийн сурагчдын дотуур байрны гал тогоонд бэлтгэх учраас тэнд хүмүүс ирж үйлчлүүлэх боломжгүй. Тиймээс захиалга авдаг сошиал групп үүсгэсэн. Сурагчид бэлтгэж, зарсан бүтээгдэхүүний үнээс тодорхой хэмжээний урамшуулал авдаг болохоор илүү урамтай ажиллаж байгаа” гэлээ. Өглөөний цайны буфетээр үйлчлүүлж байгаа хоёр хүүтэй ярилцлаа. О.Дагвадорж, Б.Хос-Эрдэнэ нар 4а ангийн сурагчид. Тэдний хичээл өглөө 8.00 цагаас ордог тул заримдаа цайгаа ууж амждаггүй. Завсарлагааны цагаар эндээс хачиртай талх, ороомог авч идэх дуртай аж. Мөнгөгүй үедээ зээлээр авчихдаг, дараа нь аав, ээж төлчихдөг гэлээ. Бас сургуулийн хажуугийн дэлгүүрт аваад идчихмээр зүйл байхгүй, чихэрлэг зүйлүүд эрүүл мэндэд муу хэмээн хэвлүүхэн тайлбарлаж байх юм.
“Өглөөний цайг өөртөө” төслийнхөн үйл ажиллагаагаа эхэлснээс хойш нийт 23 сая гаруй төгрөгийн борлуулалт хийсэн байна.
…Өглөөний цайны соёлыг түгээх төслийн багийнхан. Танхимаар эзэмшсэн мэдлэгээ бодит амьдралд ашиглаж, ур чадвараа хөгжүүлэх сурагчид.
Хүүхдийг Ивээх Сангаас хэрэгжүүлж буй “Орон нутгийн өсвөр үеийнхэнд хувь хүний ур чадвар, энтрепренершип боловсрол олгох” төслийн зорилгын нэг нь өсвөр үеийн хүүхэд, залуусыг ирээдүйн хөдөлмөрийн зах зээлд бэлтгэх. Тэгвэл энэ зорилгыг бодит болгож, сумандаа өглөөний цайны соёл, зохистой хооллолтын дадал хэвшлийг түгээхэд “Өглөөний цайг өөртөө” сургуульд суурилсан энтрепрайз төслийн багийнхан хүүхэд, багш нарынхаа оролцоонд тулгуурлан бизнесийн тодорхой үйл ажиллагаа эрхэлж, олсон орлогоо сургуулийнхаа үндсэн зорилгыг хэрэгжүүлэхэд зориулж байна. Энэ үйл ажиллагаа нь суралцагчид танхимаар эзэмшсэн мэдлэгээ бодит амьдралд ашиглаж, ур чадвараа хөгжүүлэх боломж олгодог. Тэдний цаашдын зорилго бол төслөө сум, орон нутгийн оролцоонд тулгуурлан амжилттай хэрэгжүүлж, зөвхөн сургууль, хүүхэд, багш нар төдийгүй сумаараа зохистой хооллолтын соёлд суралцах юм. Өнгөрсөн хугацаанд “Сургуульд суурилсан энтерпрайз” төсөл хэрэгжүүлэгч ерөнхий боловсролын сургуулиудын төлөөлөл Улаанбаатар хотод ижил төстэй үйл ажиллагаа явуулдаг бизнесүүдийн үйл ажиллагаатай танилцаж, туршлага судалжээ. Энэ үеэр “Өглөөний цайг өөртөө” төслийнхөн үндэсний үйлдвэрлэгч “Батбайгаль бэйкери” компанид зочилж, эрүүл, ашигтай хүнсний бүтээгдэхүүний жагсаалт, үйлдвэрлэх жор, хүний нөөц, санхүү, ариун цэвэр, ариутгал зэрэг төрөл бүрийн сэдвээр мэргэжлийн болон практик зөвлөгөө авсан байна.
“Орон нутгийн өсвөр үеийнхэнд хувь хүний ур чадвар, энтрепренершип боловсрол олгох” төслийн хүрээнд гарсан нэг шинэлэг санаачилга бол сургуульд суурилсан энтерпрайз гэсэн ойлголт. Энэ бол сургуулийн багш нар, сурагчид хамтдаа боломжоо ашиглаад тодорхой үйлдвэрлэл явуулж, борлуулалт хийн, олсон орлогоо хүүхдүүдээ хөгжүүлэх үйл ажиллагаанд зарцуулах, сургуульд сурсан зүйлээ бодит амьдрал дээр хэрэгжүүлэх санаачилга юм. “Сургуульд суурилсан энтерпрайз” санаачилгын хүрээнд Өвөрхангай аймгийн Богд сумын Ерөнхий боловсролын 1-р сургууль “Өглөөний цайг өөртөө” төсөл хэрэгжүүлж байгаа юм. Үүнтэй ижил төстэй төслүүд Ховд аймгийн Зэрэг, Завхан аймгийн Тэлмэн, Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан, Говьсүмбэр аймгийн Сүмбэр сумын Ерөнхий боловсролын 1-р сургууль, Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын Ерөнхий боловсролын 2-р сургуульд тус тус хэрэгжиж байна.