Энтерпрайзаа сургалтын хөтөлбөртэй холбосон “Үйлдвэрлэгч хүүхдүүд”
Зураг дээрх хүүхдүүд бол Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын ерөнхий боловсролын 2 дугаар сургуулийн 5 дугаар ангийн сурагчид юм. Тэд хичээлийн бус цагаар үйлдвэрлэл явуулж, жимстэй тараг савлаж байгаа нь энэ. Тус сургууль “Орон нутгийн өсвөр үеийнхэнд хувь хүний ур чадвар, энтрепренершип боловсрол олгох” төслийн хүрээнд “Үйлдвэрлэгч хүүхдүүд” сургуульд суурилсан энтерпрайз хэрэгжүүлж байна. Сургуулийн 4, 5 дугаар ангийн сурагчид жимстэй тараг бэлтгэх, савлах, борлуулах ажлыг хариуцдаг байна. Савлагч машины хажууд аюулгүй ажиллагааны дүрмийг томоор хэвлэн наажээ. Зааварчилгааг уншвал “Хүүхдүүд чиглүүлэгч багшийн зааврын дагуу ажиллана, савлагч машин ажиллаж, савлалт явагдаж байх үед товчлуурт хүрч болохгүй, хүүхдүүд зөвхөн уутыг савлагч хошуунд хийх, бэлэн болсон жүүсийг багцалж уутлах ажлыг хийнэ, савлах команд болон бусад тохиргоо хийх товчлуурт зөвхөн багш хүрч ажиллуулна, эрүүл ахуй, ариун цэврийг ханган малгай, бээлий, хормогчийг заавал өмсөнө” гэсэн байв. Малгай, хормогч, бээлийгээр ижилссэн хүүхдүүд үйлдвэрлэлээ явуулж, борлуулалтаа ч хийж байгаа нь харагдана. Хүүхдүүд багаасаа ажил хөдөлмөрт дуртай болж, хөдөлмөрийн үнэ цэнийг ойлгохоос гадна өөр нэг бодит дэвшил гарсан нь хүүхдүүд бүгдээрээ хичээлдээ сонирхолтой болж байна.
Хичээлдээ ч, үйлдвэрлэлдээ ч сонирхолтой болсоор…
байгаа нь ийм учиртай. 5б анги 28 сурагчтай. Тэд гурван багт хуваагдаж, чацаргана, нэрс, хад, аньс жимсний найрлагатай дөрвөн төрлийн тараг савлаж, борлуулна. Ингэхдээ зохион байгуулалтын оновчтой бүтэц бий болгож чаджээ. Тухайлбал, даваа гаригт эхний багийн 10 хүүхэд, тараг савлаж бэлэн болгоод, мягмар гаригт түүнийгээ худалдаж борлуулна. Харин хоёр дахь багийнхан мягмар гаригт үйлдвэрлэл явуулж, лхагва гаригт худалдана. Лхагва гаригт бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэсэн хүүхдүүд пүрэв гаригт борлуулах хуваарьтай. Хүүхдүүд үйлдвэрлэлийн дадлагаа ангидаа ч үргэлжлүүлнэ. Тухайлбал, монгол хэлний хичээлээр бүтээгдэхүүнийхээ ач холбогдлыг өгүүлсэн мэдээ бэлтгэж, зар сурталчилгааны эх зохионо. Харин математикийн хичээлээр тооцоолол хийнэ. Эхний багийнхан өдрийн орлого, зарлага, цэвэр ашгаа олж, долоо хоногийн дундаж орлогоо бодож байхад, дараагийн баг сарын нийт орлогыг тооцно. Гурав дахь баг жилийн орлогоо сар, сараар гаргажээ. Нэг хүүхэд өдөрт нэг уут тараг уудаг. Бүтээгдэхүүнийхээ амтлагаа хийнгээ амин дэмээ нөхөж, ажлын хөлсөө авч байгаа хэрэг. Уусан тарагныхаа мөнгийг орлогоосоо хасаж бодно. Хүүхдүүдийн тооцоо маш нарийн. Сарын нийт өдрөө ажлын 22 хоногоор тооцсон байх жишээтэй. Цахилгаан, байрны зардлыг сургууль хариуцдаг тул зардлаасаа хасаж тооцсон байв. Ангиараа нэгж бүтээгдэхүүний зардлыг гаргажээ. Сонирхуулбал, “Нэг уут 200 төгрөг, 200 ширхэг уут 40000 (Уутаа багцаар нь авдаг бөгөөд нэг багцад 200 ширхэг байдаг), 1 кг жимс 15000, 1 кг тараг 3000, 1 кг элсэн чихэр 5500, 20 литр тараг 60,000 төгрөг болно. 20 литр тарганд 1 кг жимс, 0,5 кг элсэн чихэр хольж, 200 мл хэмжээгээр савлаж, нэг бүрийг нь 1500 төгрөгөөр зарна” гэхчлэн нарийн тооцоо, задаргаа үргэлжилнэ. Тэгвэл эрүүл мэндийн хичээлээр жимстэй тараг хүний биед ямар ач холбогдолтой талаар ярилцаж, зохион бичлэг хийсэн байна. Зураг, технологийн хичээлээр жимстэй таргийг хэрхэн хадгалалт вэ гэдгээ зурж, хэмжиж үзнэ.
Үйлдвэрлэлийг сургалтын хөтөлбөртэй уялдуулснаар…
гарч байгаа үр дүн д олон хэмээн Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын 2 дугаар сургуулийн 5б ангийн багш М.Гантуяа танилцуулав. Тэрээр “Хүүхдүүд үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнээ маш сайн тооцоолж чаддаг. Үйлдвэрлэлийн дадлагыг хүүхдүүд хичээлтэй холбосноор сонирхолтой болсон. Багаасаа санхүүгийн боловсролд суралцаж, багаар ажиллах чадвартай болж байна. Үйлдвэрлэлийн бодит жишээг хичээлдээ ашигласнаар хүүхдүүдийн идэвх оролцоо эрс нэмэгдсэн. Тэд ямар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, хэдий хэмжээгээр савлаж, өдөрт хэдэн бүтээгдэхүүн борлуулдаг вэ гэдгээ хамгийн сайн мэднэ. Сайн мэддэг жишээг хичээлдээ ашиглах нь илүү сонирхолтой, үр дүнтэй байсан” гэж ярилаа.
Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын ерөнхий боловсролын 2 дугаар сургуулийн “Үйлдвэрлэгч хүүхдүүд” сургуульд суурилсан энтерпрайз нь ахлах ангийнхны радио электроник, ухаалаг хогийн сав, давсан урлал, дунд ангийнхны цүнхний багц, хуруу хүүхэлдэй, бага ангийнхны шидэт ундаа төсөлд тулгуурладаг. Төслийн энтпренершипийн зөвлөх Э.Бат-Орших “Багш, ажилтнууд энэхүү төслийг богино хугацааны түр ажил гэж харахаас илүү, суралцагчдын суралцах, багш нарын ажиллах орчинг сайжруулах боломж хэмээн хичээж, хичээлийн хөтөлбөртэй уялдуулан илүү сонирхолтой болгох талд анхаарч байгаа нь маш чухал” гэж ярив.
Энэхүү амжилтын түүхэнд сурагчдын багийн ажиллагаа, идэвх оролцоо, сургууль дээрх үйлдвэрлэлээ сургалтын хөтөлбөртэйгээ уялдуулсан сонирхолтой хийгээд бүтээлч шийдлийн талаар жишээ татан өгүүллээ. Сонирхолтой, туршлага болохуйц, санаа авахуйц байсан биз ээ.